Na Pragie, na Pragie jadziem!

Ząbkowska to stara praska ulica o wieloletnich tradycjach handlowych, kilkakrotnie zmieniająca swoje znaczenie od chwili powstania.

autor: Leopold Pytko

źródło: Archiwum rodziny Pytko

+zobacz więcej

Początkowo wiodła w kierunku Woli Ząbkowskiej, zwanej później Ząbkami, stąd jej nazwa. W końcu XVI wieku kanonik płocki Stanisław Skarszewski zaplanował miasteczko gdzie lokował osadników na prawie czynszowym. Od 1591 roku Skarszew był jurydyką kościelną by w 1641 roku otrzymać prawa miejskie. Miasteczko miało dwa rynki – Stary i Nowy i 11 ulic, m.in. Krzywe Koło, Żupa, Wiślana i Ząbkowska.

Była częścią traktu wiodącego na Litwę – stanowiła granicę pomiędzy Skarszewem (później Skaryszew) a Pragą. Przez pewien okres zwana Brukowaną, gdyż rzeczywiście częściowo była brukowana. Gdy w 1770 roku przecięto ją wałem, wybudowano przy jej odcinku wschodnim rogatki Ząbkowskie. Gdzieś w okolicach dzisiejszej południowej strony skrzyżowania z Targową stał skaryszewski ratusz wyróżniający się wśród okolicznych 20 domów drewnianych. Trakt drogowy w końcu XIX wieku tracił swoje znaczenie, zwłaszcza, że został przecięty torami kolejowymi. W sąsiedztwie stanęły dwa znaczące dworce: Terespolski i Petersburski, w tym samym okresie wybudowano most Kierbedzia. Ruch drogowy zmieniał trasy - Praga stała się wielkim centrum tranzytu towarów z i do Rosji. Powstawały nowe zakłady produkcyjne, nadal działały znane od lat pobliskie hurtowe targi zbożowe i bydła; na przedłużeniu Ząbkowskiej, w kierunku Wisły funkcjonowała przy ulicy Krowiej duża miejska rzeźnia. Jeszcze na początku XX wieku przewożono a wcześniej przeganiano na Pragę stada wołów z terenów Ukrainy i Polesia. Docierały aż tutaj by trafić w ręce rzeźników, szlachterów czy rzezaków, jak by to dzisiaj określić, w ręce facetów znających handel i produkcję mięsa. Mniejsze zakupione stada gnano na druga stronę Wisły i do zamiejskich rzeźni. Niezłe musiało być zamieszanie, gdy na moście Kierbedzia czy w bardziej eleganckich punktach Warszawy stada liczące 100 sztuk blokowały czy zderzały się z tramwajami lub z dorożkami wiozącymi elegancko ubranych panów i panie.

Zdjęcie Ząbkowskiej z 1966 roku wykonane jest za południowym rogiem skrzyżowania z Brzeską w kierunku Targowej. Lewy rząd kamieniczek, wśród których najstarsza, parterowa pochodzi z 1868 roku, wiedzie umownie w kierunku niegdysiejszego ratusza Skaryszewa i przeprawy przez most łyżwowy na Wiśle łączący Pragę ze Starym Miastem na wysokości ulicy Bednarskiej. Inne widoczne kamienice są z końca XIX wieku. Praktycznie wszystkie przetrwały II wojnę bez większych uszczerbków, ale czekały przez ponad 50 lat na remonty i renowacje. Dzięki projektowi rewaloryzacji i zaangażowaniu władz dzielnicy budynki na Ząbkowskiej przeżywają na początku XXI wieku drugą młodość i kokietują warszawiaków z lewej strony Wisły zapraszając ich do odwiedzin. Naprawdę warto zajrzeć do tutejszych kawiarenek, galerii czy zakładzików rzemieślniczych, powycierać miejscowe bruki szukając odeszłych klimatów czy poszwendać się po przyjaznych zakamarkach.

Zajrzyjcie czytelnicy na Ząbkowską, odwiedzajcie mury byłej fabryki „Monopol”, idźcie na zakupy na jeszcze działający, ponad stuletni, Bazar Różyckiego. Wspierajcie także wysiłki miejscowych zapaleńców i miłośników prawobrzeżnej Warszawy by jak najszybciej powstało Muzeum Pragi. Będzie trzydziestym którymś muzeum stolicy, ale dopiero pierwszym na tym brzegu Wisły.