Wigilijny opłatek - symbol pojednania

Biały i kruchy, nazywany anielskim chlebem miłości. Bez przełamania się opłatkiem nie można zasiąść do wigilijnego stołu.

Tradycja dzielenia się opłatkiem sięga pierwszych wieków chrześcijaństwa. Symbolizuje on zgodę, pojednanie i braterstwo. W średniowieczu jego wyrobem zajmowały się klasztory. Z produkcji opłatków słynął w szczególności zakon benedyktynów z Cluny.

Opłatki pieczono z zachowaniem sakralnego rytuału. Do ich wyrobu używano wybranych ziaren, mielonych w specjalnie do tego przygotowanych młynkach. Podczas pracy zakonnicy zakładali szaty kościelne - alby i śpiewali pieśni kościelne.

Formy, w których pieczono opłatki musiały być wcześniej poświęcone. Wyglądem przypominały metalowe szczypce z imadłem. Na wewnętrznej stronie płytek zakonnicy wybijali rożne znaki, według wzoru narysowanego wcześniej na papierze lub pergaminie. Były to głównie symbole religijne. Najczęściej znak krzyża, ale też wizerunek Chrystusa, litery IHS (skrót sentencji Jesus Habemus Socium - Jezusa mamy za towarzysza lub w innej interpretacji "Jesus Hominum Salvator" - Jezus ludzi Zbawiciel), Baranek Boży. Na opłatkach pojawiały się także winne grona i kłosy pszeniczne.

W XVI wieku opłatki smarowano miodem i zjadano jako słodką przekąskę. Używano ich także w dworskich kancelariach do pieczętowania listów. Zwyczaj dzielenia się opłatkiem w wigilijny wieczór upowszechnił się na przełomie XVII i XVIII wieku. Najpierw przyjął się wśród szlachty. Tuż przed przed Bożym Narodzeniem poświęcony opłatek roznosili po domach księża, składając swoim parafianom świąteczne życzenia. Przypisywano mu także wiele dobroczynnych właściwości. Wierzono, że ten kto połamie się opłatkiem nie zazna przez cały następny rok głodu. Okruch opłatka wrzucony do studni miał oczyszczać wodę, a pijącym ją ludziom zapewniać zdrowie. Używano go też w różnych wigilijnych wróżbach. Na Podhalu połamane cząstki opłatka układano na spodzie miski. Jeśli przywarł do dna naczynia, wróżył urodzaj.

Na wsi popularny był też zwyczaj, kontynuowany dzisiaj w wielu domach, dzielenia się opłatkiem ze zwierzętami. Miał on je chronić przed zarazą i wilkami. Opłatek używano też do robienia dekoracji świątecznych. Wycinano z nich m.in. gwiazdki i bombki. Zawieszano je nad wigilijnym stołem i na choince.

Przepis na domowy opłatek:

Składniki - 50 dag mąki, 2 szklanki mleka, 4 dag drożdży, 3 jaja, 30 dag masła, szczypta soli, cukier puder.

Z mąki, mleka i rozpuszczonych w nich drożdży zagniatamy ciasto. Odstawiamy na pół godziny, żeby urosło. Następnie dodajemy jaja, szczyptę soli i dokładnie mieszamy. Ciasto formujemy w małe placuszki. Kładziemy je na rozgrzanym maśle i smażymy z obu stron. Gotowe opłatki posypujemy cukrem pudrem.

Gdzie kupić opłatek?

Poświęcony opłatek bez problemu można kupić na plebanii w każdym kościele. Znajdziemy go też małych sklepach i hipermarketach. Kosztuje ok. 3 - 5 zł.